Soạn bài Chương trình địa phương (phần Tiếng Việt) SBT Ngữ Văn 9 tập 2

1. Bài tập 1, trang 97 - 98, SGK.

   Tìm từ ngữ địa phương trong các đoạn trích được trích từ truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng và chuyển những từ ngữ địa phương đó sang từ ngữ toàn dân.

Trả lời:

   Bài tập này yêu cầu tìm trong đoạn trích những từ ngữ địa phương và chuyển chúng sang từ ngữ toàn dân tương ứng. Có thể làm theo kiểu lập bảng như sau :

   Em tự tìm thêm và điền vào bảng (trong vở của mình).

   Dưới đây là các từ địa phương khác có mặt trong bài tập và các từ toàn dân tương ứng với chúng, cả hai được xếp theo a, b, c, không xếp theo sự tương ứng trong từng cột (không nhắc lại các từ đã gợi ý trong bảng cho trong đề bài tập). Em có thể chọn những từ địa phương và những từ toàn dân tương ứng với nhau để sử dụng.

2. Bài tập 2, trang 98, SGK.

   Đối chiếu các câu sau đây (trích từ truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng), cho biết từ kêu ở câu nào là từ ngữ địa phương, từ kêu ở câu nào là từ toàn dân. Hãy dùng cách diễn đạt khác hoặc dùng từ đồng nghĩa để làm rõ sự khác nhau đó.

   a) Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên :

   - Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! - Nó cũng lại nói trổng.

   b) - Con kêu rồi mà người ta không nghe.

Trả lời:

   Bài tập này có hai yêu cầu. Muốn thực hiện tốt các yêu cầu này, trước hết em nên dùng từ điển.

   Từ kêu theo Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên, 2000) có nhiều nghĩa, trong đó ba nghĩa sau đây liên quan nhiều đến bài tập này :

   - Thốt ra tiếng hoặc lời do bị kích thích : kêu đau, kêu cứu, kêu thất thanh.

   - Nói ra điều phàn nàn, chê trách : kêu khổ, người mua kêu đắt

   - Gọi để người khác đến với mình : kêu ai đó lại để nói chuyện.

   Căn cứ vào ba nghĩa của từ kêu vừa nêu, em hãy thực hiện yêu cầu của đề.

3. Bài tập 3, trang 98, SGK.

   Trong hai câu đố sau, từ nào là từ địa phương ? Những từ đó tương đương với những từ nào trong ngôn ngữ toàn dân ?

         Không cây không trái không hoa

Có lá ăn được, đố là lá chi.

(Câu đố về lá bún)

  Kín như bưng lại kêu là trống

                 Trống hổng trống hảng lại kêu là buồng.

(Câu đố về cái trống và buồng cau)

4. Bài tập 4, trang 99, SGK.

   Hãy tìm những từ địa phương tìm được ở các bài tập 1, 2, 3 và các từ toàn dân tương ứng vào bảng tổng hợp theo mẫu sau đây : 

5. Bài tập 5*, trang 99, SGK.