Soạn bài Làm thơ lục bát SBT Ngữ Văn 7 tập 1
Bài tập
1. Cho bài ca dao :
Cậu cai nón dấu lông gà,
Ngón tay đeo nhẫn gọi là cậu cai.
Ba năm được một chuyến sai,
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
(Ngữ văn 7, tập một, trang 51)
a) Hãy đối chiếu bài ca dao trên với mô hình thơ lục bát được cung cấp ở phần Ghi nhớ (SGK, trang 156) để chỉ ra chỗ thuộc trường hợp ngoại lệ.
b) Trường hợp ngoại lệ này có hoàn toàn phù hợp với điều đã nêu ở phần Ghi nhớ không ? Từ đây, có thể rút ra nhận xét gì ?
2. Phần Ghi nhớ về mô hình thơ lục bát ở SGK đã cho biết mối quan hệ về thanh giữa những tiếng ở vị trí 2 và 4, giữa những tiếng ở vị trí 6 và 8.
a) Hãy nhắc lại mối quan hệ ấy.
b) Đọc lại 4 bài ca dao được cung cấp ở trang 51, SGK.
- Hãy chỉ ra ít nhất 4 chỗ thuộc trường hợp ngoại lệ trong mối quan hệ về thanh giữa những tiếng ở các vị trí nêu trên.
- Ngoài trường hợp ngoai lệ trong quan hệ về thanh nói trên, em có nhận thấy điều gì khác về vị trí gieo vần so với mô hình ?
- Từ đây có thể rút ra nhận xét gì ?
3. Có phải bao giờ thơ lục bát cũng gồm những khổ thơ có một câu chỉ có 6 tiếng và một câu chỉ có 8 tiếng không ? Ta thường dùng khái niệm gì để chỉ một bài thơ lục bát có một (hoặc một số) câu thơ không theo đúng quy định về số chữ như ở mô hình ?
4. Hãy dựa vào hiểu biết về vần và căn cứ vào văn cảnh để điền từ thích hợp vào chỗ trống trong các câu thơ lục bát dưới đây :
a)
Nói ra sợ mất lòng…
Van em em hãy giữ nguyên quê...
Như hôm em đi lễ...
Cứ ăn mặc thế cho vừa lòng anh.
( Theo Nguyễn Bính, Chân quê, trong Tuyển tập thơ lục bát Việt Nam, NXB Văn hoá,
Hà Nội, 1994, trang 102)
b)
Từ ô cửa sổ nhìn ...
Ta thấy cô gái, ngôi nhà cái…
Ngôi nhà vôi gạch đang...
Cô gái đang lớn, cái cây chưa già.
( Theo Thanh Thảo, Chuỗi cườm, trong Tuyển tập thơ lục bát Việt Nam, Sđd, trang 171)
c)
Tìm đồng đội nằm nơi đâu,
Chiến trường xưa đã xanh ... cỏ xanh.
Dâng lên một tấm lòng…
Một làn hương mỏng mong ...trở về.
( Theo Nguyễn Minh Khang, Tìm đồng đội, trong Một thời đừng quên, NXB Hội Nhà văn,
Hà Nội, 2007, trang 90)
5. Làm hai bài thơ lục bát, mỗi bài có hai khổ (tức bốn câu) với đề tài tự chọn, trong đó một bài có trường hợp ngoại lệ trong mối quan hệ về thanh giữa các tiếng ở vị trí 2 và 4.
Gợi ý làm bài
1. a) Lần lượt đối chiếu theo trình tự sau để tìm ra chỗ ngoại lệ :
- Số tiếng trong mỗi câu.
- Xem xét thanh của các tiếng ở vị trí 6, 8 và mối quan hệ về vần giữa các tiếng ấy.
- Xem xét thanh, của các tiếng ở vị trí 2, 4, 6, 8 và mối quan hệ về thanh giữa các tiếng ở vị trí 2 và 4, giữa các tiếng ở vị trí 6 và 8.
b) Đối chiếu câu có chứa trường hợp ngoại lệ trong bài ca dao này với điều đã nêu trong phần Ghi nhớ ở SGK, sẽ thấy có chỗ không hoàn toàn phù hợp (thanh của tiếng thứ hai là trắc nhưng thanh của tiếng thứ tư vẫn không đổi). Từ đây, có thể thấy, trường hợp ngoại lệ ở thơ lục bát khá phong phú đa dạng, không dễ quy thành công thức.
2. a) Đọc kĩ Ghi nhớ để nhắc lại những quan hệ ấy. Đặc biệt lưu ý, theo mô hình, cả hai tiếng ở vị trí 6 và 8 đều phải thuộc thanh bằng.
b) Cần lưu ý :
- Cả 4 bài đều có trường hợp ngoại lệ (trong quan hệ về thanh giữa tiếng thứ 2 và thứ 4 cũng như giữa tiếng thứ 6 và thứ 8).
- Những tiếng có thanh bằng ở vị trí 4.
- Sự linh động về vị trí gieo vần thường kéo theo trường hợp ngoại lệ về thanh của tiếng thứ 6.
3. - Đọc lại và đếm số chữ những câu thơ trong bài ca dao theo hình thức đối đáp ở cuối trang 37, đầu trang 38 của SGK để trả lời. Có thể và nên tìm các ví dụ khác để minh hoạ thêm.
- Khái niệm đó là lục bát biến thể.
4. - Chúng ta đã nắm được khái niệm vần ở cấp tiểu học.
- Căn cứ vào văn cảnh là cần phải xét đến các mối quan hệ về nội dung cũng như hình thức giữa từ giả định phải tìm với những từ ở trước và sau đó.
+ Tất cả các từ phải tìm đều ở vị trí 6 hoặc 8. Ở các câu này đều không có ngoại lệ về vị trí gieo vần (như ở bài tập 2) nên tất cả các từ (tiếng) cần tìm đều thuộc thanh bằng.
+ Nếu chỉ xét đơn thuần về hình thức, bất cứ một chỗ trống nào cũng có thể điền ít nhất là 2 từ. Muốn xác định từ nào thích hợp nhất, cần phải đọc câu tiếp hoặc những câu tiếp, thậm chí có lúc phải đọc hết cả bài để phát hiện ra lôgic diễn đạt, mạch ý, mạch văn, mối liên hệ giữa các hình ảnh, chi tiết, giữa các từ..., từ đó mới xác định được từ cần tìm.
+ Về trình tự điền chỗ trống, không nhất thiết làm từ trên xuống. Chẳng hạn, ở bài tập 4a, có lẽ cần điền chỗ trống thứ ba trước khi điền chỗ trống thứ hai..., nói chung là chỗ nào điền chắc chắn đúng thì điền trước.
5. - Tên bài học là Làm thơ lục bát song đến đây mới thực sự có bài tập làm thơ lục bát. Sáng tác thơ đã là khó, sáng tác thơ theo đúng quy định về thể thơ càng khó. Ở THCS, HS chỉ mới tập dượt bước đầu. Song chính vì là bước đầu, cần phải thật đúng quy cách. Bốn bài tập ở trên chính là giúp HS nắm vững quy cách làm thơ lục bát. Nếu chưa làm xong 4 bài tập trên, tuyệt đối chưa nên làm bài tập này.
- Nắm vững quy cách, chỉ mới là điều kiện cần. HS còn cần nắm vững các yêu cầu khác :
+ Dù chỉ có 4 dòng vẫn là một văn bản, nên trước hết phải đảm bảo tính chỉnh thể của văn bản. Không thể khổ trước nói một đường, khổ sau nói một nẻo.
+ Với thơ, “tình là gốc” (Bạch Cư Dị), nên phải biểu hiện được tình cảm chân thực, tránh khiên cưỡng, giả tạo.
+ Muốn gây được ấn tượng, tạo được sức hấp dẫn, tình cảm cần được thể hiện một cách độc đáo, tránh mô phỏng, sao chép.
+ Thể hiện tình cảm không có nghĩa là chỉ dùng phương thức biểu cảm trực tiếp. Có thể và cần sử dụng phương thức biểu cảm gián tiếp qua các yếu tố miêu tả, tự sự.
+ Để có thể đạt được những yêu cầu trên, cần phải chọn đề tài thích hợp, gần gũi với cuộc sống, hoàn cảnh bản thân.
- Cần đảm bảo yêu cầu “trong đó một bài có trường hợp ngoại lệ trong mối quan hệ về thanh giữa các tiếng ở vị trí 2 và 4”.
+ Đưa ra yêu cầu này vì tuy gọi là ngoại lệ nhưng là ngoại lệ khá phổ biến trong thơ lục bát. cả 3 đoạn thơ được sử dụng ở bài tập 4 đều có trường hợp ngoại lệ này.
+ Ba trường hợp sau có thể xem là ngoại lệ : thanh của cả hai tiếng đều trắc hoặc đều bằng ; thanh của vị trí 2 là trắc và thanh của vị trí 4 là bằng.
Xemloigiai.com
SBT Ngữ văn lớp 7
Soạn bài sách bài tập Ngữ văn 7, giải câu hỏi SBT Ngữ văn 7 tập 1, tập 2. Tóm tắt, phân tích, nghị luận, miêu tả, tự sự, kể chuyện bài tập tiếng Việt, tập làm văn
NGỮ VĂN 7 TẬP 1
- Soạn bài Cổng trường mở ra
- Soạn bài Mẹ tôi
- Soạn bài Từ ghép
- Soạn bài Liên kết trong văn bản
- Soạn bài Cuộc chia tay của những con búp bê
- Soạn bài Bố cục trong văn bản
- Soạn bài Mạch lạc trong văn bản
- Soạn bài Ca dao - Dân ca: Những câu hát về tình cảm gia đình
- Soạn bài Những câu hát về tình yêu, quê hương, đất nước, con người
- Soạn bài Từ láy
- Soạn bài Quy trình tạo lập văn bản
- Soạn bài Những câu hát than thân
- Soạn bài Những câu hát châm biếm
- Soạn bài Đại từ
- Soạn bài Luyện tập tạo lập văn bản
- Soạn bài Sông núi nước Nam (Nam quốc sơn hà) - Phò giá về kinh (Tụng giá hoàn kinh sư)
- Soạn bài Từ Hán Việt
- Soạn bài Tìm hiểu chung về văn biểu cảm
- Soạn bài Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra (Thiên Trường vãn vọng)
- Soạn bài Từ Hán Việt (tiếp theo)
- Soạn bài Đặc điểm của văn biểu cảm
- Soạn bài Đề văn biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm
- Soạn bài Sau phút chia li (trích Chinh phụ ngâm khúc)
- Soạn bài Quan hệ từ
- Soạn bài Luyện tập cách làm văn bản biểu cảm
- Soạn bài Qua đèo ngang. Bạn đến chơi nhà
- Soạn bài Chữa lỗi về quan hệ từ
- Soạn bài Xa ngắm thác núi Lư (Vọng Lư sơn bộc bố)
- Soạn bài Từ đồng nghĩa
- Soạn bài Cách lập ý của bài văn biểu cảm
- Soạn bài Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (Tĩnh dạ tứ) - Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (Hồi hương ngẫu thư)
- Soạn bài Từ trái nghĩa
- Soạn bài Luyện nói: Văn biểu cảm về sự vật, con người
- Soạn bài Bài ca nhà tranh bị gió thu phá (Mao ốc vị thu phong sở phá canh)
- Soạn bài Cảnh khuya - Rằm tháng giêng (Nguyên tiêu)
- Soạn bài Thành ngữ
- Soạn bài Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học
- Soạn bài Tiếng gà trưa
- Soạn bài Điệp ngữ
- Soạn bài Luyện nói: Phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học
- Soạn bài Làm thơ lục bát
- Soạn bài Một thứ quà của lúa non : Cốm
- Soạn bài Chơi chữ
- Soạn bài Ôn tập văn biểu cảm
- Soạn bài Sài Gòn tôi yêu - Mùa xuân của tôi
- Soạn bài Luyện tập sử dụng từ
- Soạn bài Ôn tập tác phẩm trữ tình
- Soạn bài Ôn tập phần Tiếng Việt
- Soạn bài Kiểm tra tổng hợp cuối học kì I
- Soạn bài Ôn tập tác phẩm trữ tình (tiếp theo)
- Ôn tập phần Tiếng Việt (tiếp theo)
- Soạn bài Chương trình địa phương (phần Tiếng Việt) - Rèn luyện chính tả
NGỮ VĂN 7 TẬP 2
- Soạn bài Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất
- Soạn bài Chương trình địa phương (phần Văn và Tập làm văn)
- Soạn bài Tìm hiểu chung về văn nghị luận
- Soạn bài Tục ngữ về con người và xã hội
- Soạn bài Rút gọn câu
- Soạn bài Đặc điểm của văn bản nghị luận
- Soạn bài Đề văn nghị luận và việc lập dàn ý cho bài văn nghị luận
- Soạn bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta
- Soạn bài Câu đặc biệt
- Soạn bài Bố cục và phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận
- Soạn bài Luyện tập về phương pháp lập luận trong văn nghị luận
- Soạn bài Sự giàu đẹp của Tiếng Việt
- Soạn bài Thêm trạng ngữ cho câu
- Soạn bài Tìm hiểu chung về phép lập luận chứng minh
- Soạn bài Thêm trạng ngữ cho câu (tiếp theo)
- Soạn bài Cách làm bài văn lập luận chứng minh
- Soạn bài Luyện tập lập luận chứng minh
- Soạn bài Đức tính giản dị của Bác Hồ
- Soạn bài Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động
- Soạn bài Ý nghĩa văn chương
- Soạn bài Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động (tiếp theo)
- Soạn bài Luyện tập viết đoạn văn chứng minh
- Soạn bài Ôn tập văn nghị luận
- Soạn bài Dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu
- Soạn bài Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
- Soạn bài Sống chết mặc bay
- Soạn bài Cách làm bài văn lập luận giải thích
- Soạn bài Luyện tập lập luận giải thích
- Soạn bài Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu
- Soạn bài Dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu: Luyện tập (tiếp theo)
- Soạn bài Luyện nói: Bài văn giải thích một vấn đề
- Soạn bài Ca Huế trên sông Hương
- Soạn bài Liệt kê
- Soạn bài Tìm hiểu chung về văn bản hành chính
- Soạn bài Quan Âm Thị Kính
- Soạn bài Dấu chấm lửng và dấu chẩm phẩy
- Soạn bài Văn bản đề nghị
- Soạn bài Ôn tập phần văn
- Soạn bài Dấu gạch ngang
- Soạn bài Ôn tập phần Tiếng việt
- Soạn bài Văn bản báo cáo
- Soạn bài Luyện tập làm văn bản đề nghị và báo cáo
- Soạn bài Ôn tập phần Tiếng Việt (tiếp theo)
- Soạn bài Kiểm tra Tổng hợp cuối năm
- Chương trình địa phương (phần Văn và Tập làm văn) (tiếp theo)
- Soạn bài Hoạt động Ngữ văn
- Soạn bài Trả bài Kiểm tra tổng hợp cuối năm
Lớp 7 | Các môn học Lớp 7 | Giải bài tập, đề kiểm tra, đề thi Lớp 7 chọn lọc
Danh sách các môn học Lớp 7 được biên soạn theo sách giáo khoa mới của bộ giáo dục đào tạo. Kèm theo lời giải sách bài tập, sách giáo khoa, đề kiểm tra 15 phút, 45 phút (1 tiết), đề thi học kì 1 và học kì 2 năm học 2024 ngắn gọn, chi tiết dễ hiểu.
Toán Học
- Tài liệu Dạy - học Toán 7
- Sách bài tập Toán 7 - Cánh diều
- Sách bài tập Toán 7 - Chân trời sáng tạo
- Sách bài tập Toán 7 - Kết nối tri thức
- SGK Toán 7 - Cánh diều
- SGK Toán 7 - Chân trời sáng tạo
- SGK Toán 7 - Kết nối tri thức
Ngữ Văn
- SBT Ngữ văn lớp 7
- Văn mẫu 7 - Cánh Diều
- Văn mẫu 7 - Chân trời sáng tạo
- Văn mẫu 7 - Kết nối tri thức
- SBT Văn 7 - Cánh diều
- SBT Văn 7 - Chân trời sáng tạo
- SBT Văn 7 - Kết nối tri thức
- Tác giả - Tác phẩm văn 7
- Soạn văn 7 - Cánh diều chi tiết
- Soạn văn 7 - Cánh diều siêu ngắn
- Soạn văn 7 - Chân trời sáng tạo chi tiết
- Soạn văn 7 - Chân trời sáng tạo siêu ngắn
- Soạn văn 7 - Kết nối tri thức chi tiết
- Soạn văn 7 - Kết nối tri thức siêu ngắn
GDCD
Tin Học
- SBT Tin học 7 - Kết nối tri thức
- SGK Tin học 7 - Cánh Diều
- SGK Tin học 7 - Chân trời sáng tạo
- SGK Tin học 7 - Kết nối tri thức
Tiếng Anh
- SBT Tiếng Anh lớp 7
- SBT Tiếng Anh 7 - English Discovery
- SBT Tiếng Anh 7 - Right on!
- SBT Tiếng Anh 7 - iLearn Smart World
- SBT Tiếng Anh 7 - Friends Plus (Chân trời sáng tạo)
- SBT Tiếng Anh 7 - Global Success (Kết nối tri thức)
- Tiếng Anh 7 - English Discovery
- Tiếng Anh 7 - Right on!
- Tiếng Anh 7 - iLearn Smart World
- Tiếng Anh 7 - Friends Plus
- Tiếng Anh 7 - Global Success
Công Nghệ
- SGK Giáo dục công dân 7 - Cánh diều
- SGK Giáo dục công dân 7 - Chân trời sáng tạo
- SGK Giáo dục công dân 7 - Kết nối tri thức
- SGK Công nghệ 7 - Cánh diều
- SGK Công nghệ 7 - Chân trời sáng tạo
- SGK Công nghệ 7 - Kết nối tri thức
Khoa Học Tự Nhiên
- SBT KHTN lớp 7 - Cánh diều
- SBT KHTN lớp 7 - Chân trời sáng tạo
- SBT KHTN lớp 7 - Kết nối tri thức
- SGK Khoa học tự nhiên 7 - Cánh diều
- SGK Khoa học tự nhiên 7 - Chân trời sáng tạo
- SGK Khoa học tự nhiên 7 - Kết nối tri thức
Lịch Sử & Địa Lý
- SBT Lịch sử và Địa lí 7 - Chân trời sáng tạo
- SBT Lịch sử và Địa lí 7 - Kết nối tri thức
- SGK Lịch sử và Địa lí lớp 7 - Cánh Diều
- SGK Lịch sử và Địa lí lớp 7 - Chân trời sáng tạo
- SGK Lịch sử và Địa lí lớp 7 - Kết nối tri thức